Ιστορικά Στοιχεία

Τα εβραιο-ισπανικά (Judeo-Spanish) ή Djudezmo ή Λαντίνο συνδέονται άμεσα με την εβραϊκή παράδοση, με διαφορετική χρήση, μορφολογία και ιστορικό πλαίσιο. Ομιλούνται από τους Σεφαραδίτες Εβραίους, δηλαδή τους απογόνους των Εβραίων που εκδιώχθηκαν από την Ισπανία το 1492. Οι ίδιοι οι ομιλητές της γλώσσας, μεταξύ τους χρησιμοποιούσαν άλλα ονόματα για τη γλώσσα, όπως Σπανιόλ.

Κατά τη διασπορά των Εβραίων, η γλώσσα τους διατήρησε τη βάση της στην παλαιά καστιλιάνικη διάλεκτο του 15ου αιώνα, αλλά εξελίχθηκε ενσωματώνοντας στοιχεία από άλλες γλώσσες, όπως:

• Εβραϊκές και Αραμαϊκές επιρροές, λόγω της χρήσης της σε θρησκευτικά και εβραϊκά πολιτιστικά κείμενα.
• Τουρκικές λέξεις, ιδιαίτερα στις κοινότητες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
• Ελληνικά στοιχεία, ιδιαίτερα σε πόλεις όπως η Θεσσαλονίκη, που είχε μια μεγάλη Σεφαραδίτικη κοινότητα.
• Ιταλικά και γαλλικά δάνεια, λόγω της εμπορικής δραστηριότητας και της επαφής με την Ευρώπη.

Αρχικά, τα έντυπα κείμενα γραφόταν με χαρακτήρες Rashi. H χρήση του λατινικού αλφάβητου συναντάται περισσότερο τον 20ο αιώνα. Τους χαρακτήρες Solitreo τους συναντάμε σε χειρόγραφα κείμενα, ως εξέλιξη της προσπάθειας χειρόγραφης αποτύπωσης των Rashi. Ωστόσο, η χρήση των solitreo σε χειρόγραφα κείμενα δεν αποκλείει τη χρήση και των υπολοίπων χαρακτήρων.

Αποτυπώνεται χωρίς Νικούντ (φωνηεντικά σύμβολα) ή σημεία και χρησιμοποιείται σε εκτυπώσεις, βιβλία προσευχών, θρησκευτικά κείμενα και λαογραφικά έργα και συναντάται ως καθημερινή γλώσσα για τις εβραϊκές κοινότητες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της Μεσογείου.

Γράφεται από δεξιά προς τα αριστερά και δεν υπάρχουν κεφαλαία.

Τα εβραιοϊσπανικά, ιστορικά, υπήρξαν φορέας μιας πλούσιας προφορικής και γραπτής παράδοσης – από τη λογοτεχνία έως το τραγούδι. Στη Θεσσαλονίκη, η ακμάζουσα σεφαραδίτικη κοινότητα ανέδειξε τη γλώσσα αυτή σε κύριο μέσο επικοινωνίας και εμπορίου, συνδέοντας Εβραίους, Χριστιανούς και Μουσουλμάνους και διαμορφώνοντας έναν μοναδικό διαπολιτισμικό χαρακτήρα στην πόλη.